Sự bất lực của kẻ đi tìm tri thức

Chắc hẳn đã rất nhiều lần bạn bắt gặp những câu nói đại loại như: hãy đọc thật nhiều, hãy dành thời gian mà tìm hiểu thêm kiến thức thay vì lướt mạng xã hội vô nghĩa, nếu thời gian mày xem phim lướt tiktok mà sử dụng để tìm hiểu kiến thức thì giờ mày đã có một kho tàng giá trị...

Người ta rất thích khuyên bảo người khác hãy học tập tìm hiểu. Thế nhưng lời khuyên ấy dễ khiến người nghe rơi vào vòng xoáy bất lực vô tận của việc tìm kiếm tri thức.

Rốt cuộc thì tri thức thế nào là đủ? Và tri thức đó áp dụng như thế nào trong đời sống?

Tôi lấy ví dụ một người có thể rất giỏi, rất nhiều tri thức trong lĩnh vực chuyên môn của mình. Nhưng người đó không biết cái bu-gi xe ở đâu cả. Trên đường, bu-gi hỏng và người đó không biết sửa như nào và rồi vẫn bị xỉa xói là "bọn trẻ giờ chả biết cái gì cả". Tương tự một người cũng rất hiểu biết về một lĩnh vực nào đó của họ, và họ chọn ra biển vô cực Thái Bình đúng đợi thủy triều dâng để rồi nhận những lời giễu cợt rằng họ chẳng biết gì về địa lý, rằng họ là những kẻ đua đòi ngớ ngẩn.

Thế là để được coi là tri thức, tôi phải hiểu hết tất cả mọi lĩnh vực trên đời này ư? Từ lĩnh vực chuyên môn của mình, đến cách sửa xe, đến lịch sử, địa lý, và thậm chí cả sinh học khi mà cứ mỗi khi đối diện với câu hỏi "Đố mày biết đây là cây gì?" thì tôi cũng phải trả lời được.

Có một điều khiến tôi nhớ như in khi đọc Sherlock Holmes. Holmes nói rằng bộ não con người như một cái nhà kho, sẽ có lúc nó đầy chứ không phải vô tận. Vì vậy, phải biết sắp xếp những thứ trong nhà kho đó để khi cần thì lôi ra được ngay, đồng thời phải quên đi những thứ không cần thiết để có chỗ cho những điều quan trọng hơn. Do đó tôi trả lời được một thắc mắc trong việc đi tìm tri thức. Đó là chỉ cần tìm hiểu và nhớ những thứ mình cần thôi, không cần biết tất cả. Ví dụ như tôi không có nhu cầu trở thành người trồng cây, cũng không có nhu cầu gây ấn tượng với ai thông qua việc nhận biết một loại cây nào đó mỗi khi đi chơi, vì thế nên tôi không cần nhận biết cây nào với cây nào làm gì. Tuy nhiên, vì tôi làm trong lĩnh vực Marketing, nên những thứ như loại dữ liệu nào Facebook trả về cho advertiser hay 4P trong kinh doanh là gì thì cố nhiên phải nắm rõ.

Cái vấn đề thứ hai nan giải hơn. Đó là tôi cần những loại kiến thức nào? Tôi không thể biết chắc chắn rằng mình sẽ cần đến loại kiến thức nào. Mà kiến thức thì vô tận và để nhớ hết thật bất khả thi. Tôi muốn đi đúng hướng trong việc tiếp cận các tri thức. Giả sử tôi làm bác sĩ thì tôi biết rằng mình cần biết mọi thứ về ngành của mình, phẫu thuật, cơ thể con người, các loại bệnh, các loại thuốc, các xu hướng mới nhất trong ngành. Tuy nhiên tôi làm trong ngành Marketing. Và bất cứ người làm marketing nào cũng biết rằng chỉ biết những thứ chuyên ngành và không đủ, thậm chí là đáng cười. Nắm kĩ các lý thuyết marketing, các ma trận, các công thức... không khiến cho tôi trở thành một marketer giỏi được. Thực tế, các marketer giỏi là những người biết rất nhiều kiến thức ở ngoài. Họ hiểu cách xã hội vận hành, hiểu về tâm lý học, hiểu lịch sử, văn hóa, địa lý. Tôi cá họ biết "đây là cây gì", đồng thời cũng biết mùa nào trong năm thì thích hợp đi biển vô cực.

Với một lượng thông khổng lồ như vậy, làm thế nào để tôi biết được là tôi cần biết những gì?

Để nạp kiến thức một cách hiệu quả, tôi cần phải tập trung. Nhưng đồng thời cũng không thể tách ly khỏi những xu hướng xã hội, như Tiktok, Instagram, những drama trong lĩnh vực showbiz...

Nhiều lúc tôi cảm thấy rối bời trong chính suy nghĩ của mình, không biết sắp xếp nó ra sao, và không biết nó đang thiếu những gì.

Thật là bất lực trong việc kết nạp tri thức.